گروه جنگ نرم مشرق- هنر "تماس" و "ارتباط" با مردم کشورهای خارجی را «دیپلماسی عمومی» می‌گویند که یکی از ابزار دیپلماسی عمومی برای هر کشوری، ترویج زبان خود در دنیا است. دولت آمریکا به عنوان یکی از کشورهایی که بر روی دیپلماسی عمومی خود سرمایه‌گذاری زیادی کرده، یادگیری زبان انگلیسی توسط غیرانگلیسی زبانان را نیز در همین چارچوب تعریف کرده و به ترویج آن در در سرتاسر جهان مبادرت کرده است. البته انگلیس به‌عنوان کشور مادر این زبان نیز در کنار دولت آمریکا، برنامه گسترده‌ای برای یادگیری زبان درنظر گرفته است.
در واقع ترویج زبان انگليسي برای آمريکا و انگلیس "قدرت نرمی" فراهم می‌کند که کشورهاي ديگر به‌سختی می‌توانند با این قدرت رقابت کنند؛ آکادمی علوم انسانی و اجتماعی بریتانیا، زبان انگلیسی را یکی از مهم‌ترین دارایی‌های این کشور در عرصه قدرت نرم معرفی کرده به‌طوری که زبان انگلیسی به نوعی  نشان (Brand) بریتانیا شده است. هم‌اکنون زبان انگلیسی، زبان اصلی حدود 427 میلیون نفر در سراسر جهان است و علاوه بر این، حدود 950 میلیون نفر در جهان نیز این زبان را به عنوان زبان دوم خود استفاده می‌کنند و زبان رسمی مراودات میان اکثر کشورها نیز زبان انگلیسی است.

طی این سال‌ها موارد مختلفی از اهتمام تصمیم‌سازان سیاست و رسانه در آمریکا و انگلیس برای پیشبرد این امر مشاهد شده که از آن دست می‌توان به تقدير کلينتون از طراح برنامه آموزش جهانی زبان انگليسی، اختصاص بودجه عظیم به دیپلماسی عمومی، آموزش زبان انگليسی به فارسی‌زبانان توسط صدای آمريکا،  ترویج زبان انگلیسی به عنوان اولویت دیپلماسی عمومی، آمریکاگرایی با آموزش زبان، آموزش سبک زندگی آمریکایی با زبان انگلیسی، راه اندازی نرم‌افزار تلفن همراه آموزش انگلیسی، و استفاده از زبان انگلیسی به عنوان ابزار قدرت نرم اشاره کرد.
برای بررسی مدل الگوی ترویج زبان در راستای توسعه دیپلماسی عمومی آمریکا و انگلیس، باید به دو نهاد رسمی در این دو کشور که وظیفه ترویج زبان انگلیسی به آنها از سوی دولت‌های‌شان واگذار شده، رجوع کرد.


آمریکا

دفتر برنامه‌های زبان انگلیسی اداره امور فرهنگی و آموزشی وزارت خارجه آمریکا
این دفتر، در سیاست‌های اعلامی خود آورده است: «آموزش زبان انگلیسی یکی از اهداف اصلی وزارت خارجه آمریکا جهت گسترش تفاهم متقابل بین مردم آمریکا و دیگر ملل جهان است. افزایش ظرفیت داوطلبان زبان انگلیسی در سرتاسر جهان، موجب نزدیکی آنها با فرهنگ آمریکا می‌شود. یکی دیگر از مزیت‌های آموزش زبان انگلیسی، تبادلات فرهنگی بین ملل مختلف در آمریکاست و به عنوان نقطه‌ای مثبت، زن‌ها و گروه‌های اقلیت را به خوبی پوشش می‌دهد. دسترسی به بازارهای شغلی جهانی، از دیگر مزایای آموزش انگلیسی است. این آموزش، از طریق سفارت‌ها و کنسولگری‌های امریکا سازمان‌دهی می‌شود».


بورسیه
دفتر امور فرهنگی و آموزشی، به دانشجویان در سرتاسر جهان از طریق موسسات دانشگاهی خود بورسیه تحصیلی ارائه می‌کند. تبادل فرهنگی میان دانشجویان کشورهای مختلف موجب ارتقای ظرفیت آموزش زبان انگلیسی در خارج از آمریکا می‌شود. سفارت‌ آمریکا در هر کشور، دانشجویان بورسیه شده را تحت پوشش قرار می‌دهد و در خلال تجربه یادگیری، از تخصص آنها نهایت بهره را می‌برد. کلاسهای TEFL (آموزش زبان انگلیسی به عنوان یک زبان خارجی) در مسئولیت‌پذیری دانشجویان و اساتید نقش اساسی دارد. تا به امروز، بیش از هزار دانشجو بورسیه از بیش از 80 کشور، پروژه‌های خود را به دفتر مذکور ارائه داده‌اند. پروژه‌هایی چون آموزش کلاسی، تمرین درسی، آموزش قبل خدمت و حین خدمت، برنامه‌ریزی درسی، طرح سمینار و کارگاه آموزشی، ارزیابی برنامه‌ها، سنجش نیازها، تست و ESP (انگلیسی برای اهداف خاص).



برنامه متخصص
یکی دیگر از برنامه‌های ویژه دفتر امور فرهنگی و آموزشی وزارت خارجه آمریکا، برنامه‌ای موسوم به «متخصص» است. این دفتر، برای اجرای این برنامه از کارشناسان برجسته آمریکایی در سطوح دانشگاهی استفاده شده و آنها در زمینه‌ تدریس زبان انگلیسی به دانشجویان غیر آمریکایی (TESOL)، زبان‌شناسی کاربردی و یا تهیه برنامه‌های خارج از مرزهای آمریکا فعالیت می‌کنند. این متخصصین، کمک شایانی را به سفارت‌های آمریکا جهت حفظ سطح کیفی برنامه‌های زبان انگلیسی  و ارتقای تفاهم بین آمریکا و دیگر کشورها می‌کند. سفارت‌های آمریکا در تشخیص و انتصاب این کارشناس‌ها نقش اصلی را دارند که شامل آموزش مدرس، انتخاب برنامه درسی و کتاب، و ارزیابی برنامه‌های داخل موسسات آموزشی می‌شود. در برخی موارد، سمینارهای تصویری و وبینار (سمینار اینترنتی) جهت ارائه آموزش و مشاوره برگزار می‌گردد.



برنامه E-Teacher
این برنامه، یکی از 9 روش ابتکاری آموزش زبان، کلاس‌های آنلاین در سطح دانشگاه، و برنامه‌ریزی پیشرفت حرفه‌ای آنلاین  را از طریق سازمان FHI360 در اختیار مدرسین حرفه‌ای زبان انگلیسی قرار می‌دهد.

دوره‌های E-Teacher شامل موارد ذیل می‌باشد:
* معرفی و کشف مفاهیم رایج روش‌شناسی و موضوعات در زبان انگلیسی به عنوان یک زبان خارجی.
* پیشبرد تجربه نوآورانه آموزش از راه دور که به آخرین فن‌آوری مجهز است.
* ایجاد ارتباط بین دانشجویان و متخصصین آموزش زبان و ایجاد شبکه حرفه‌ای همکلاسی‌های بین‌المللی.



شرایط جذب:
دواطلبانی که خواستار تدریس هستند، باید از میان مدرسین و یا مقامات وزارت باشند که هم دغدغه کار حرفه‌ای و هم دغدغه انتقال دانش خود به دیگر انسان‌ها را دارند. داوطلبان باید دارای شرایط ذیل باشند:
دارا بودن توانایی کار در سطح دانشگاه‌های آمریکا، تسلط کامل بر واژگان فنی مرتبط به کامپیوتر و اینترنت، دسترسی حداقل 4 الی 5 ساعته به یک کامپیوتر معمولی و به‌روز شده و مجهز به اینترنت، دارا بودن اطلاعات کافی در مورد اینترنت، ایمیل، سرچ، دانلود و آپلود، و تمامی نرم‌افزارهای ارتباطی مثل اسکایپ، تسلط به تایپ انگلیسی در جهت مشق تمارین آنلاین مربوطه، اختصاص دادن 7 الی 8 ساعت در هفته به کارهای مربوط به ترم، دارا بودن شهروندی یکی از کشورهای ثبت شده در دفتر امور فرهنگی، و اجتناب از داشتن دو شهروندی در آمریکا.

کمک هزینه کوچک
این برنامه مخصوص کودکان و جوانان از 13 تا 20 سال است که شهروند کشورهای فقیر هستند. این برنامه به آنها امکان دسترسی به مهارت‌های انگلیسی جهت دستیابی به مشاغل بهتر و درک آموزشی مطلوب‌تر می‌دهد. شرکت‌کنندگان، به مرور توانایی رقابت برای حضور در تبادلات آینده و مطالعه در آمریکا را کسب می‌کنند. از زمان اجرای این برنامه در سال 2004، حدودا 95 هزار دانشجو در بیش از 85 کشور دنیا در این برنامه شرکت کرده‌اند.



انگلیس

شورای فرهنگی بریتانیا
شورای فرهنگی بریتانیا بنابر ادعای خود در سال 1934 با هدف خلق دانش و تفاهم بین مردم بریتانیا (انگلیس، ایرلند شمالی، ولز، و اسکاتلند) و سایر مردم جهان به نام «روابط فرهنگی» تاسیس شد. این شورا، که دارای 200 دفتر و نمایندگی در 100 کشور دنیاست، در سیاست‌های اعلامی خود خلق روابط بسیار نزدیک با سایر جهان از خلال هنر، آموزش و روابط اجتماعی را مهم‌ترین وظیفه خود می‌داند. 

شورای فرهنگی بریتانیا، یک موسسه تدریس زبان انگلیسی دارد؛ این موسسه مدعی است که 75 سال تمام با استفاده از بهترین اساتید زبان انگلیسی، بیش از 100 میلیون نفر در 100 کشور جهان را تحت پوشش یادگیری قرار داده است. موسسه مذکور، برای یادگیری زبان انگلیسی روش‌های رو در رو در محیط آموزشی و یا استفاده از نرم‌افزارهای خانگی را پیشنهاد می‌دهد. سپس سطح پیشرفت شخص از خلال تست‌های بین‌المللی مهارت مشخص می‌شود. یکی از ابزار مهم این موسسه برای تدریس زبان انگلیسی، استفاده از رسانه‌های کلیدی مثل تلویزیون و رادیو است. این موسسه، سالیانه بیش از سه میلیون امتحان برای افزایش سطح کیفیت دانش‌آموزان و دانشجویان خود در سرتاسر جهان برگزار می‌کند. از دیگر سیاست‌های این موسسه، دعوت از دانشجویان خارجی برای ورود به انگلیس جهت یادگیری و اعزام جوانان انگلیسی به کشورهای دیگر جهت تجربه کردن زندگی است که تحت عنوان «فرصت‌هایی برای جوانان» صورت می‌پذیرد. این موسسه، زنجیره‌ای از موسسات خود در سرتاسر دنیا ایجاد کرده که بدین‌وسیله دانشجویان و دانش‌آموزان خود در کشورهای مختلف را در تنگاتنگ ارتباط فرهنگی با یکدیگر قرار دهد. شورای فرهنگی تلاش دارد تا دانشجویان را از سرتاسر جهان جهت انجام کار بین‌المللی در انگلیس تشویق نماید و از طرف دیگر، دانشجویان انگلیسی را برای انجام کار جهانی در بیرون از مرزها آماده سازد. یکی از اقدامات ذیربط، آشنایی هنرمندان کشورهای مختلف با هنرمندان بریتانیایی است.


بیش از 75 درصد از درآمد معاملات شورای فرهنگی بریتانیا از راه تدریس و برگزاری آزمون‌های زبان و فعالیت‌های شراکتی و قراردادهای مناقصه‌ای حاصل می‌گردد. این شورا همچنین بخشی از بودجه خود را به عنوان کمک از وزارت خارجه و خزانه‌داری دولت انگلیس دریافت می‌کند که بیش از بیست درصد بودجه را شامل می‌شود و این نهاد را قادر می‌سازد تا اهداف بلندمدت دولت انگلیس در کشورها را دنبال کند.
آموزش زبان انگلیسی در شورای فرهنگی بریتانیا به‌صورت رو در رو و یا آنلاین صورت می‌پذیرد و سپس در پایان هر دوره امتحانات با استانداردهای بین‌المللی برگزار می‌شود.


آموزش به کودکان
این شورا، مدعی است که آموزش به کودکان موجب شکل‌گیری اعتماد به‌نفس در آنها برای ادامه تحصیل تا زمان دانشگاه می‌شود و باوجدان‌ترین، بهترین، و سالم‌ترین اساتید برای آموزش کودکان انتخاب شده‌اند. منابع وسیعی از زبان انگلیسی به‌طور آنلاین در اختیار کودکان قرار می‌گیرد. از کودکان خواسته می‌شود تا در فضای طبیعی اقتضای سن‌شان بازی کنند و با هم ارتباط برقرار کنند. نرم‌افزارهایی که برای آموزش کودکان از سوی این موسسه تولید شده، در زمینه‌های اموزش اعداد، اشکال، و تقویت حس شنیداری، حرکتی، و ادراکی، و آموزش خوانش و املاست.


آموزش به دانشجویان
یکی دیگر از تخصص‌های شورای فرهنگی بریتانیا، تحت آموزش قرار دادن دانشجویان دانشگاه برای خلق فرصت‌های ناب شغلی و تجاری است. منابع مورد دسترس دانشجویان به‌طور وسیعی در سامانه آنلاین این موسسه بزرگ قرار می‌گیرد و همه دانشجویان دسترسی کامل به آنها دارند. برگزاری آزمون‌های حرفه‌ای IELTS یکی از مهم‌ترین بخش‌های مربوطه است. نرم‌افزارهایی نیز برای آموزش دانشجویان تولید شده که شامل مباحث مربوط به قدرت واژه، گرامر، دایره لغات، و درک مطلب می‌شود.

آموزش برای مشاغل تجاری
شورای فرهنگی بریتانیا معتقد است که دانستن انگلیسی برای انجام امور شغلی و اقتصادی و تجاری امروز، امری بسیار حیاتی است و از آنجایی که کارکرد زبان انگلیسی در محیط کار تفاوت بسیاری با کارکرد آن در محیط‌های آکادمیک دارد، لذا دوره‌های آموزشی زبان انگلیسی مشاغل به نسبت تفکر زندگی کاری افراد طراحی شده است. در این دوره‌ها، مهارت‌های ارتباط موثر و زبان بین‌المللی تجارت به فرد آموخته می‌شود. بنابراین اگر شخص به دنبال ارتقای شغلی، بالا بردن امنیت کاری، افزایش خلاقیت در کار، و فراگیری ادبیات تجارت به زبان انگلیسی باشد، با توجه به اساتید خبره این موسسه، کاملا نیازهایش رفع می‌شود. در طی‌ دوره‌های مذکور، موقعیت‌های مجازی مربوط به زندگی کاری شخص خلق می‌شوند که شامل تماس با مشتریان، نوشتن گزارش، و برگزاری جلسه با همکاران می‌شود. دسترسی به منبع عظیم اطلاعات و داده‌ها یکی از بهترین مزیت‌هایی است که در اختیار صاحبان مشاغل، تاجران، و کارمندان قرار می‌گیرد. نرم‌افزارهای مربوطه در این بخش در زمینه‌های گرامر، تقویت تلفظ، دایره واژگان، تولید شده‌اند.


الگوگیری برای ترویج زبان فارسی با دیپلماسی عمومی ایرانی
کشورهای مختلفی مانند چین نیز سرمایه‌گذاری زیادی برای ترویج زبان خود می‌کنند که نشان از توجه این کشورها به اهمیت «قدرت نرم» است. ایران نیز که جزو کشورهای نخبه‌پرور محسوب می‌شود، می‌تواند با سرمایه‌گذاری مناسب در این عرصه، به ترویج یادگیری زبان فارسی در کشورهای دیگر دنیا در بلند مدت مبادرت ورزد تا بتواند با این وسیله زمینه ارتباط بیشتری از مردم جهان را با فرهنگ و اندیشه خود فراهم سازد؛ این امر علاوه بر اینکه به افزایش قدرت نرم ایران کمک خواهد کرد، می‌تواند زمینه‌های خوبی نیز جهت رشد تکنولوژی و اقتصادی برای ایران فراهم سازد.


منابع: